جشن مردگان در مازندران

جشن مردگان در مازندران یا جشن 26 نرزما (عیدما) جشنی ست که در قبرستان و در کنار مردگان گرفته می شود از اینرو در فارسی به جشن مردگان شهرت یافته و به یکی از جالب ترین و زیباترین جشن های کهن مازندران تبدیل شده است ، این زیبایی در همان ابتدا در اسمش هویدا می شود در نام فارسی چه پارادوکس معنایی زیبایی خلق شده است همنشینی دو کلمه ای که یکی با خنده و چکه سما (نوعی رقص مازندرانی) و هستی بخشی همراه است و دیگری با مرگ ، غم وگریه. و در نام مازنی پاردوکسی در نام که نرز به معنی عید یا نوروز است و مکان برگزاریش که در قبرستان است و آنچه که در نهایت از این مراسم آفریده میشود شادیست و این نشانی از فرهنگ شاد زیستن مردم مازندران است.  

26 نرزما تبری برابر با 28 تیرماه شمسی می باشد و مصادف است با سالروز پیروزی فریدون پیشداری بر ضحاک و به این مناسبت هر ساله در برخی از نقاط استان مازندران جشن گرفته می شود و مراسماتی از جمله کشتی لوچو ، اسب سواری ، روشن کردن شمع بر مزار اموات و... در این آیین برگزار می شود و با تهیه شیرینی های خاص با شکل و شمایل انسان و ابزار حرفه های شغلی از حضار پذیرایی می شود.

چرا در جشن مردگان خبری از گریه و عزاداری نیست؟

در آن دوران، حکومت ضحاک بر مردم بسیار ظلم روا می داشت و آن ها را می کشت و حق انسان را رعایت نمی کرد که در داستان ها بسیار از آن گفته شده است اوج این ظلم و استبداد به آنجا کشیده شده بود که مردم اجازه ی عزاداری برای عزیزانشان را نداشتند لذا پس از پیرورزی فریدون بر ضحاک ، بستر برای حضور مردم بر سرمزار درگذشتگانشان فراهم شده بود و مردم به پاس این پیروزی بر سر مزار آن ها حضور می یابند و با پذیرایی ها و برگزاری برنامه هایی جشن می گیرند .

آنچه که برای من به شخصه دارای اهمیت زیاد و جذاب است نوع نگرش مردمان مازندران در گذشته و تفکر شاد زیستن آنهاست، آنها فرصت آن را داشتند که برای عزیزانشان عزاداری کنند اما حال را زندگی کردن و جشن را برگزیدند و این افتخار آمیز است در حالی که امروزه همه دنبال بهانه ای برای گریه کردن هستند و شاد زیستن فراموش شده است و خندیدن و چکه سما برای دختران و پسرانمان قدغن شده است. اما امید است با فراگیر شدن این جشن کهن تبری شاد زیستن را از گذشتگانمان یاد بگیریم.

شعرهایی درباره ی این جشن وجود دارد که مادربزرگ ها برای نوه هایشان بازگو می کنند یک بیت از این شعر ها که توانستیم بیابیم :

26 نِرزِما عمه بِرارزای دا *****  خاله شه خِرزای دا            (جشن مردگان است ، عمه فدای برادر زاده اش بشود  **** خاله فدای خواهر زاده اش بشود)

این شعر نوعی نوازش کلامیست که اوج عشق و محبت شخص گوینده را به فرد می رساند و معمولا با حذف قسمت 26نرزما ، برای شخصی که مدت ها از آن دور بوده ایم با تغییر خاله و عمه [به دایی ، عمو و ...] گفته می شود که بیان شدت دلتنگی می باشد

از آن رو که در ابتدای شعر به جشن مردگان اشاره شده است این احتمال می رود که افراد برای جوانانی که از دست داده اند ویا در حکومت وقت ظالمانه کشته شده اند آن را می خواندند.

متاسفانه با پرس و جو های انجام شده تا به این لحظه که مقاله در حال نگارش است دریافته ایم که این جشن کهن در دهستان لاویج برگزار نمیشده است فقط گفته شده است که یک دورهمی خانوادگی شکل میگرفته اما جشن به شکلی که در بالا توضیح داده شده ، صورت نمی گرفت . صرفا تک بیت بالا را توانستیم از مسن تر ها بشنویم که میتواند نشانه ی این باشد که در گذشته های خیلی دور این مراسم در لاویج برگزار می شد.

از آنجایی که تاریخ همیشه از جایی و زمانی شروع شده است اگر مردم و مسئولین روستاهای لاویج همت کنند میتوانیم تاریخ این جشن را در لاویج ما برای آیندگان بسازیم یا با فرض وجود آن در قرون گذشته ، ما آن را مجدد احیا کنیم.

اگر امروز ما به تاریخمان [و لاویجی بودنمان] افتخار میکنیم بخاطر کاری ست که گذشتگانمان روزی شروع کرده اند و امروز به ما رسیده است.